Hoogbegaafdheid en onderwijs

Hoogbegaafdheid en onderwijs

Hoogbegaafdheid en onderwijs

In 2005, toen ik voor het eerst op het ministerie van onderwijs kwam om te praten over een aparte school voor hoogbegaafde kinderen, was er nog geen gehoor voor te vinden, ik werd nog net niet uitgelachen. Twee jaar later zat ik er weer, er waren 2 nieuwe directeuren, en werd er een voorzichtige opening geboden. Als ik dat dan zo nodig wilde moest ik maar zien of ik een school kon vinden die binnen de grenzen van de wet wilde meewerken, én ik moest niet rekenen op extra geld, dat was er niet. Ik vond al snel een school, het Olympus College te Arnhem, en de kop was er af. In 2008 startten we, in 2009 kregen we bezoek van de staatssecretaris en er volgde al snel een landelijke subsidie. De initiatieven groeiden heel snel en nu zijn er gelukkig vele speciale klassen, afdelingen en scholen. Hoe snel kan het gaan. Het moeizame werk dat door zeer gemotiveerde mensen al lang voor mij, samen met mij of los van elkaar is gedaan, heeft eindelijk resultaat. We zijn er nog lang niet, maar de omslag is gemaakt.

Ik heb een groot deel van mijn schooltijd doorgebracht met uit het raam staren, het was een hele lange periode van wachten tot ik weer mocht doen wat ik leuk vond. En van heel veel energie stoppen in het begrijpen van wat ik moest doen om er bij te horen. Zoveel energie dat er van hoge cijfers halen geen sprake was. Later begreep ik dat ik een praktisch lerend kind was, doe het mij voor en ik doe het je na. Ik ging zien dat ik dan wel dikke onvoldoendes gehaald had voor mijn talen op school maar als je mij 3 maanden in Frankrijk had gezet dan had ik Frans gesproken. Mijn manier van omgaan met de dingen paste niet bij wat er van mij verwacht werd op school. Mijn leukste herinneringen zijn de tekenles, niet dat ik daar goed in was, maar omdat de meester dan voorlas uit de boeken van Thea Beckmann. En dat ik, totaal onverwacht, door de klas zelf, gekozen werd voor de hoofdrol in de eindmusical. De Zon, Luna, mocht ik spelen in een stuk wat door de vrouw van de hoofdmeester zelf was geschreven.

Op dit moment zijn er nog veel te veel hoogbegaafde kinderen die onderpresteren, zich terugtrekken in zichzelf, afstromen, met andere leerstrategieën die niet aangesproken worden, zich vervelen en niet leren leren. Dat dat gedurende de hele schooltijd zijn invloed kan hebben, heb ik helaas van heel dichtbij mogen meemaken. Keer op keer kregen we ontzettend trieste verhalen te horen gekregen bij de intakegesprekken voor de hoogbegaafdenafdeling OPUS en ook mijn eigen kinderen hebben vanaf groep 1 al een haat-liefde verhouding met het schoolsysteem gehad. Met veel pijn en moeite hebben we de verplichte schoolperiode nu achter de rug, ze hebben een tussenjaar genomen om alles van zich af te schudden. Nu kunnen ze hun eigen keuzes gaan maken.

Op school, zowel basis als middelbaar, blijft een goede begeleiding helaas nog vaak achterwege. Sommige scholen durven inmiddels de problematiek rond hoogbegaafde kinderen echt serieus te nemen. Ze gaan over tot het opstellen van een langdurig behandelplan en brengen deze ook zo goed mogelijk in de praktijk. Alles staat en valt met de docent die het kind begeleidt. Hoe goed het gaat kan dan ook van jaar tot jaar verschillen.

Helaas gaan de meeste scholen niet verder dan met hier en daar wat aan te passen in de lesstof en voor het overige uit te gaan van de vooronderstelde zelfredzaamheid van intelligente kinderen. Of er is een plusklas waar de hoogbegaafde kinderen een paar uurtjes per week aan mogen deelnemen maar voor de rest moeten ze toch voor het grootste deel mee met de klas. Ouders blijven dan ook vaak na herkenning met lege handen staan in een wereld vol (voor)oordelen. Bovendien houdt het vaak op met het stimuleren van het intelligentie-aspect van hoogbegaafdheid, terwijl hoogbegaafdheid zoveel meer is dan dat. Alleen maar kennis in het kind stoppen is niet de oplossing van alle problemen.

Schoolbegeleiding

Gaat je kind niet graag naar school?
Daar kunnen heel veel oorzaken voor zijn. Het huidige onderwijssysteem staat op dit moment hevig ter discussie. Het onderwijs op de basisschool heeft de laatste jaren veel veranderingen ondergaan.  Veel scholen lijken zich wel aan te willen passen, steeds meer leerkrachten in het basisonderwijs doen aanvullende cursussen maar er zijn weinig of geen extra gelden beschikbaar. En de klassen zijn te groot voor werkelijke individuele begeleiding. Nog moeilijker wordt het op de middelbare school. Daar is differentiatie alleen naar schoolsoort te maken. Binnen het onderwijsniveau zelf wordt er niet of nauwelijks gedifferentieerd. Ook zijn de gesprekken met docenten nog lastiger, de school is een afgesloten systeem geworden, als ouder ben je nauwelijks nog betrokken bij het onderwijs van je kind. De 10 minuten gesprekken bieden daarin geen soelaas. Dit geeft niet alleen bij hoogbegaafde kinderen veel problemen.

Regelmatig lopen ouders vast in het gesprek met school. Vaak voelen de leerkrachten zich aangevallen of neemt de schoolleiding een houding aan die door de ouders wordt ervaren als ‘alwetend’. Hierdoor stokt de communicatie al snel en komen zowel de school als de ouders er niet uit. De strenge wet- en regelgeving zet ouders volkomen vast. Soms bestaat er geen andere mogelijkheid dan een kind van school te laten veranderen. Dit zijn voor ouders hele zware beslissingen. Je wilt echt het gevoel hebben er alles aan gedaan te hebben voor je deze stap neemt. Een mogelijkheid is een derde aanwezig te laten zijn bij de gesprekken tussen school en ouders. Door de school als onafhankelijke derde informatie te verstrekken, stelt men hen in de gelegenheid zonder dat zij zich aangevallen hoeven voelen of zich hoeven verdedigen, de positie van de school nader te bepalen en misverstanden te voorkomen.
Maar soms is dat niet genoeg. Trek je dan niets aan van oordelen van anderen en verander van school, al is het een aantal keren. Als het kind er zelf achter staat levert dat echt niet zoveel problemen op als wordt gesuggereerd. Juist het moeten blijven zitten waar je je niet fijn voelt, levert trauma’s op. Zowel mijn beide kinderen als ik, hebben op 3 basisscholen en 3 middelbare scholen gezeten. Voordeel wat het ons heeft opgeleverd is dat we flexibel geworden zijn, niet bang zijn voor zulke stappen en geleerd hebben een plekje te veroveren in een nieuwe groep. Alle 3 kijken we er op terug als iets wat noodzakelijk was. Niet fijn, niet erg, maar neutraal, het is wat het is.

Belangrijk rapport over versnelling

In 2005 is er een 300 pagina’s dik rapport uitgekomen in Amerika waarin heel veel onderzoeken en wetenschappelijke kennis over versnelling is verzameld. Verschillende grote centra voor begeleiding van hoogbegaafde kinderen hebben hierin samengewerkt. Het rapport is bekrachtigd door de NAGC (National Association of Gifted Children, een hele grote non-profit organisatie voor ouders, leerkrachten en anderszins geïnteresseerden in Washington).
De conclusies uit dit rapport duiden er op dat versnelling (sneller door de lesstof heengaan, klassen overslaan en vervroegd naar vervolgonderwijs), het tot dusver meest succesvolle instrument is voor hoogbegaafde kinderen. Slechts in een gering aantal gevallen gaat de versnelling niet goed. Meestal ligt hier onvoldoende overleg tussen ouders en school, verkeerde verwachtingen en een verkeerde timing aan ten grondslag.